Không phải cứ gieo là sẽ gặt.

Trong cẩm nang dạy học Cẩm Nang Dạy Học mà tôi từng chia sẻ với nhiều đồng nghiệp, tôi thấy có một niềm tin rất đẹp, rất đáng trân trọng, nhưng cũng thật mong manh. Đó là khi người làm nghề giáo âm thầm nhủ lòng: nếu mình đủ tận tâm, đủ yêu thương, đủ cố gắng, chắc chắn học sinh sẽ thay đổi, sẽ biết ơn, sẽ trưởng thành. Tôi từng tin như thế. Và tôi tin nhiều Cô/Thầy, trong những ngày đầu bước lên bục giảng, cũng mang theo niềm tin ấy. Nó là thứ nâng đỡ ta qua những giờ lên lớp mệt nhoài, qua những bài giảng soạn thâu đêm. Nhưng rồi, đôi khi, niềm tin ấy cần được nhìn lại bằng sự tỉnh táo của một người đã đi lâu hơn trên con đường sư phạm.

Trong tâm lý học, người ta gọi điều đó là Just-World Fallacy – Ảo tưởng thế giới công bằng. Một dạng ảo tưởng khiến ta nghĩ rằng cuộc đời luôn công bằng tuyệt đối: ai tốt sẽ nhận lại điều tốt, ai nỗ lực sẽ được đền đáp, ai gieo yêu thương sẽ gặt trái ngọt. Nhưng thực tế, với bất kỳ Cô/Thầy nào từng dạy học lâu năm, chắc hẳn đã có những lúc chứng kiến: dù đã đồng hành, kiên nhẫn, dù đã áp dụng mọi phương pháp dạy học hiệu quả nhất, vẫn có những học sinh không thay đổi. Vẫn có những lớp học để lại trong lòng ta một khoảng trống, và vẫn có những học trò ta đã hết lòng mà không hồi đáp, thậm chí quay lưng. Khi đó, nỗi đau vì nghĩ mình chưa đủ tốt sẽ dễ trở thành gánh nặng âm thầm, khiến lòng ta hoài nghi chính mình và dần mỏi mệt.

Nhưng giáo dục chưa bao giờ là một cuộc giao dịch. Trong cẩm nang dạy học thực sự, người ta nói giáo dục là một hành trình gieo trồng. Một khu vườn thật sự không phải hạt nào cũng nảy mầm, cây nào cũng lớn đúng mùa, không phải mảnh đất nào cũng sinh hoa. Và điều đó không có nghĩa người trồng thiếu năng lực hay phong cách dạy học của họ kém cỏi, mà vì mảnh đất nào cũng mang những bí mật, những giới hạn riêng không ai có thể kiểm soát.

Vậy điều chúng ta cần chính là: thêm hiểu biết, bớt kỳ vọng mang tính giao hoán; thêm sự bền bỉ trong sư phạm, bớt nỗi buồn khi kết quả chưa như ý. Quan trọng hơn cả, đừng để giá trị của chính mình bị buộc chặt vào kết quả bên ngoài. Một giáo viên giỏi không phải người tạo ra nhiều học sinh thành công nhất, mà là người giữ được lòng tin và sự vững vàng, kể cả khi những hạt ta gieo vẫn còn nằm im trong lòng đất.

Vì sao ta vẫn cần tiếp tục gieo? Bởi có những hạt cần nhiều năm mới bật mầm. Có những học trò, suốt đời này họ chẳng nói lời cảm ơn, nhưng một ngày nào đó, trong bước ngoặt cuộc đời, họ sẽ âm thầm nhớ lại một lời dạy năm xưa. Và trên hết, chính ta – những người làm nghề giáo – cũng lớn lên, cũng thay đổi từng ngày, từ chính hành trình gieo ấy. Đó mới là bản lĩnh sư phạm, là cốt lõi của dạy học hiệu quả.

Tôi viết những dòng này không để bảo ta bớt yêu thương, mà chỉ để nhắc rằng: làm nghề giáo không cần tin vào sự công bằng tuyệt đối, chỉ cần giữ một trái tim đủ chân thành, một tinh thần đủ bền bỉ, để tiếp tục ngay cả khi chưa thấy kết quả. Bởi đó chính là phong cách dạy học đọng lại lâu dài nhất trong lòng người học.

Cẩm Nang Dạy Học của Huỳnh Khôi
~ Nâng tầm Nghề Giáo. Nâng danh Cô Thầy. ~