Có khi, điều ta né không phải là lớp yếu – mà là vết xước trong lòng chưa được gọi tên

Tôi từng gặp một cô giáo viên rất được tin tưởng, người luôn được lựa chọn để dạy đội tuyển học sinh giỏi. Một ngày, cô được đề nghị nhận một lớp học lực yếu, và cô nhẹ nhàng từ chối: “Tôi nghĩ mình không hợp lớp đó.”
Câu nói trôi đi trong phòng họp, nhưng đôi mắt cô vẫn ánh lên dấu hỏi, như đang chìm giữa hai điều: một là năng lực thực sự, hai là nỗi sợ có thể khiến hình ảnh nghề sư phạm mà cô xây dựng bị lung lay.

Trong thế giới nhà trường, chúng ta không thường công khai nỗi sợ ấy. Nhưng nó hiện diện rất cứ âm thầm. Khi ta đã học để được gọi là “giáo viên giỏi”, khi bảng điểm có thể nói lên điều đó, khi người khác nhìn vào lớp ta như vào một thành tích rõ ràng, thì hình ảnh ấy trở thành thứ quý giá – đến mức ta sẵn sàng tránh những thứ có thể làm ảnh hưởng nó.

Tâm lý học gọi đây là Self‑Image Threat, nỗi sợ tổn thương hình ảnh bản thân. Khi tin rằng mình giỏi, dạy lớp yếu có thể khiến ta cảm thấy thiếu hoàn hảo. Ta tránh vì lo rằng nếu lớp không tiến bộ, hình ảnh “giáo viên giỏi” sẽ dần mờ nhạt. Ta dùng lý do “không hợp” để che đậy điều đó.

Một ảnh hưởng khác kèm theo là Social Comparison, sự so sánh xã hội. Khi xung quanh có những câu hỏi như “sao lớp cô điểm thấp vậy” hay “lớp cô mà còn chậm vậy sao?”, cảm giác tự tin có thể dao động. Dẫu biết mình có thể giúp học sinh, ta vẫn dằn lòng không nhận lớp, để tránh sự phán xét bị phóng đại qua lời nói và ánh mắt.

Nhưng hãy thử một lần nhìn lại từ phía khác: nếu mỗi giáo viên giỏi né tránh lớp yếu, ai sẽ là người đứng ra nhận lấy trách nhiệm, kiên trì truyền đạt, hướng dẫn từng học sinh vốn bắt đầu từ con số không? Thật ra điều không dễ chính là dám đón nhận lớp như vậy, để xây dựng một phong cách dạy học không chỉ dựa vào điểm số, mà dựa vào tiến bộ bền vững của từng học sinh.

Một người dạy học hiệu quả không chỉ là người có tiết giảng đẹp, mà là người đủ can đảm bước vào lớp mà chẳng biết điều gì sẽ xảy ra. Họ chấp nhận mốc sáng yếu, từng ngày chắt chiu kiến thức, thắp lên trong học sinh suy nghĩ “mình cũng học được”, và vững tin rằng giá trị của nghề giáo không đo bằng thành tích ngay lập tức.

Tôi không cho rằng mỗi giáo viên đều phải nhận lớp yếu. Nhưng tôi mong rằng, trong mỗi người làm nghề sư phạm, vẫn còn một góc nhìn đủ mềm mại để tự hỏi: điều ta vừa từ chối thực sự đến từ chuyên môn, hay từ nỗi sợ hình ảnh cá nhân bị tổn thương? Nếu là nỗi sợ, đó không phải lỗi mà là dấu hiệu cho thấy ta còn rất người.

Một người dạy lớp yếu thành công không phải vì điểm số nổi bật, mà vì cuối cùng, học sinh biết em đã được lắng nghe và thay đổi đủ để tự tin dám hỏi, dám viết và bắt đầu tin tưởng vào bản thân. Đó cũng là lúc, phong cách dạy học của người đứng lớp trở nên sâu sắc hơn bất kỳ lý thuyết sư phạm nào từng học.

Nếu bài viết này khiến bạn giật mình khi đọc, hãy cho tôi biết bằng một dấu chấm. Để biết rằng, những con người trong phòng học vẫn đang bên nhau, đủ may mắn để thấy và thay đổi – không phải vì điểm số, mà vì tình yêu nghề vẫn luôn cháy trong tâm hồn mình.

Cẩm Nang Dạy Học của Huỳnh Khôi
~ Nâng tầm Nghề Giáo. Nâng danh Cô Thầy. ~