Chiếc cầu "âm thầm" giữa giáo viên và học trò

Một trong những kỹ năng dạy học quan trọng mà ít người nói tới, đó là: nghệ thuật khen đúng lúc, đúng cách. Trong quá trình đào tạo giáo viên và quan sát hàng trăm tiết học, tôi nhận ra rằng: lòng tin của học sinh không tự nhiên mà có – nó được xây dựng từng chút một, bắt đầu từ những khoảnh khắc giáo viên tôn trọng cảm xúc và ghi nhận nỗ lực của học trò.

Trong bài viết hôm nay từ thư viện Cẩm Nang Dạy Học, tôi muốn chia sẻ một góc nhìn chiến lược: lời khen – nếu biết dùng đúng cách – chính là chất keo âm thầm gắn kết giáo viên và học sinh, tạo ra một môi trường dạy học hiệu quả và giàu sự hợp tác.

1. Khen đúng cách – một kỹ năng dạy học không thể thiếu

Trong rất nhiều lớp học tôi quan sát, có những giáo viên rất giỏi chuyên môn, soạn bài kỹ, truyền đạt rõ – nhưng lớp vẫn lạnh lẽo, học sinh thiếu hợp tác. Ngược lại, có những người không quá nổi bật về chuyên môn, nhưng nhờ biết khen trò đúng lúc, lại tạo ra khí chất sư phạm thu hút và quản lý lớp học cực kỳ hiệu quả.

Điều này không phải ngẫu nhiên. Trong tâm lý học, con người có xu hướng phát triển cảm xúc tích cực với những ai từng khiến họ cảm thấy tự hào về chính mình. Khi giáo viên dành lời khen trước lớp, học sinh sẽ ghi nhớ khoảnh khắc ấy như một mốc quan trọng – từ đó phát triển sự yêu quý và lòng tin với người thầy, người cô của mình.

2. Cơ chế cảm xúc giúp giáo viên quản lý lớp học tốt hơn

Một tiết học không thể dạy giỏi nếu lớp học thiếu hợp tác. Và không thể quản lý lớp học hiệu quả nếu học sinh không cảm thấy mình được tôn trọng. Lời khen – khi được sử dụng đúng cách – chính là công cụ “mềm” nhưng có sức mạnh rất lớn để xây dựng kỷ luật tự nguyện.

Học sinh khi được khen:

• Cảm thấy có giá trị

• Cảm thấy gần gũi với người khen

• Tự nhiên phát triển thái độ hợp tác, lắng nghe và chủ động

Từ đó, giáo viên không cần gồng mình ra oai, mà vẫn quản lý lớp học hiệu quả thông qua sự kết nối cảm xúc tích cực.

Đây là điều mà bất cứ ai muốn dạy học hiệu quả, đặc biệt là ở bậc phổ thông, cần phải luyện như một kỹ năng dạy học thiết yếu.

3. Lời khen: Chiếc cầu dẫn đến dạy học hiệu quả và lâu dài

Một tiết học thành công không chỉ là truyền đạt kiến thức, mà còn là xây dựng niềm tin dài hạn. Khi học sinh cảm nhận được sự công nhận chân thành từ giáo viên, các em sẽ:

• Chủ động học hơn

• Tự điều chỉnh hành vi

• Yêu thích tiết học và gắn bó với môn học

Đó chính là nền tảng giúp giáo viên không chỉ dạy giỏi, mà còn dạy học hiệu quả trên cả phương diện kiến thức lẫn nhân cách.

Trong hệ thống cẩm nang dạy học, đây là một nguyên lý cần được lặp lại nhiều lần:

Không có kết nối – không có học tập.
Không có lời khen đúng lúc – không có kết nối.

4. Khen thế nào để nuôi dưỡng lòng tin mà không làm học sinh ảo tưởng?

Để lời khen phát huy đúng tác dụng, giáo viên cần lưu ý 3 nguyên tắc sau – đây là một phần quan trọng trong bất kỳ chương trình bồi dưỡng kỹ năng dạy học hiện đại nào:

• Cụ thể: Khen hành vi rõ ràng, ví dụ: “Cách em đặt câu hỏi rất sắc sảo.” thay vì chỉ “Em giỏi lắm!”

• Thật lòng: Chỉ khen khi thực sự thấy điều đáng khen, học sinh rất nhạy trong việc cảm nhận sự giả tạo.

• Đa dạng: Không chỉ khen kết quả, mà hãy học cách khen nỗ lực, tiến bộ, sự sửa sai – để tạo động lực nội tại.

Khi lời khen đáp ứng cả 3 tiêu chí trên, nó sẽ trở thành một công cụ quản lý lớp học nhẹ nhàng mà cực kỳ hiệu quả. Học sinh được khích lệ, nhưng không bị kiêu căng. Lớp học được giữ vững kỷ luật, nhưng vẫn đầy ấm áp.

5. Kết nối bằng cảm xúc – Dạy giỏi bằng niềm tin

Trong một lớp học hiện đại, học sinh có quyền chọn ai là người mình muốn lắng nghe. Giáo viên không còn mặc định được tôn trọng như trước, mà cần phải chủ động xây dựng uy tín – thông qua từng hành vi, từng ánh nhìn, từng lời nói. Và lời khen – nếu dùng đúng – chính là cách âm thầm nhưng cực kỳ hiệu quả để nuôi dưỡng lòng tin ấy.

Trong cuốn cẩm nang dạy học, tôi luôn nhấn mạnh rằng:

Muốn dạy học hiệu quả, trước hết phải dạy bằng cảm xúc. Mà cảm xúc tích cực thì luôn bắt đầu bằng sự công nhận chân thành.

Tóm lại:

Nếu Thầy/Cô đang tìm cách cải thiện kỹ năng dạy học, muốn quản lý lớp học tốt hơn mà không căng thẳng, thì hãy bắt đầu bằng một điều rất nhỏ: học cách khen đúng.

Một lời khen đúng lúc có thể:

• Thay đổi khí chất tiết học

• Kết nối lại một học sinh đang xa cách

• Gieo mầm hợp tác – từ đó tạo ra một môi trường dạy học hiệu quả, hứng khởi và bền vững